Tiểu ngạch là gì? Một số hiểu lầm về xuất nhập khẩu tiểu ngạch

Tiểu ngạch là gì?

Tiểu ngạch là hình thức trao đổi, mua bán hàng hóa mang tính nhỏ lẻ giữa cư dân sống tại khu vực biên giới của hai quốc gia có đường bộ liền kề. Hoạt động này diễn ra chủ yếu qua cửa khẩu phụ, chợ biên giới, hoặc thậm chí đường mòn, lối mở giữa 2 nước.

Tiểu ngạch tuy đơn giản và tiết kiệm chi phí, nhưng không đồng nghĩa với việc được bỏ qua thủ tục pháp lý. (Nguồn: internet)

Các mặt hàng tiểu ngạch thường là nông sản, hàng gia dụng, quần áo, giày dép,... hầu hết hàng tiêu dùng phổ biến, dễ luân chuyển, giá trị nhỏ và phù hợp với nhu cầu trao đổi hàng ngày. Chính vì vậy, hình thức này mang tính chất nhỏ lẻ và linh hoạt, khác biệt rõ rệt so với hoạt động chính ngạch, vốn mang quy mô lớn và được kiểm soát chặt chẽ hơn về pháp lý.

Điểm quan trọng cần lưu ý: tiểu ngạch tuy đơn giản và tiết kiệm chi phí, nhưng không đồng nghĩa với việc được bỏ qua thủ tục pháp lý. Người tham gia vẫn phải khai báo với hải quan, nộp thuế, và chịu sự kiểm tra về chất lượng, kiểm dịch động thực vật, cũng như an toàn vệ sinh thực phẩm. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều thương lái đã lợi dụng tính linh hoạt của tiểu ngạch để gian lận thương mại, chia nhỏ lô hàng hoặc trốn thuế, khiến hình thức này tiềm ẩn nhiều rủi ro về pháp lý.

Đặc điểm của buôn bán tiểu ngạch

• Chủ thể tham gia phổ biến: cư dân biên giới có hộ khẩu thường trú tại các khu vực tiếp giáp.

• Giá trị giao dịch: không vượt quá 2 triệu đồng/người/ngày.

• Mặt hàng: phải nằm trong danh mục hàng hóa được phép buôn bán qua biên giới, không áp dụng cho tất cả sản phẩm.

• Thủ tục: vẫn phải khai báo hải quan và chịu sự kiểm tra chuyên ngành, nhưng đơn giản hơn so với chính ngạch (quy định trong Nghị định 14/2018/NĐ-CP về thương mại biên giới và Thông tư 80/2019/TT-BTC về thủ tục hải quan cho hàng hóa mua bán, trao đổi của cư dân biên giới.)

  
  

Ưu điểm của xuất nhập khẩu tiểu ngạch

• Thủ tục khá đơn giản, chỉ cần tờ khai tiểu ngạch và chịu phí biên mậu.

• Phí vận chuyển thường rẻ hơn so với nhập khẩu chính ngạch.

• Thủ tục khai thuế và biểu phí thuế thấp hơn so với nhập khẩu chính ngạch do hàng hóa không phải đi qua cửa khẩu.

  
  

Khuyết điểm của xuất nhập khẩu tiểu ngạch

• Hạn mức giá trị nhỏ (không quá 2 triệu đồng/người/ngày), khó đáp ứng nhu cầu lớn.

• Thiếu chứng từ pháp lý đúng chuẩn (CO, hợp đồng ngoại thương, hóa đơn thanh toán hay chứng nhận xuất xứ...). Do đó, dễ xảy ra tranh chấp về chất lượng, giá cả, và ít được pháp luật bảo vệ, dễ bị kiểm soát, tịch thu hoặc xử phạt bởi cơ quan chức năng.

• Dễ xảy ra ách tắc tại cửa khẩu do nguồn lực hạ tầng hạn chế 

  
  

Đặc biệt, hàng tiểu ngành có tính ổn định thấp, đơn cử là nội dung chấm dứt xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc từ năm 2030 (Nghị định số 122 năm 2024 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 14 năm 2018)

Một số hiểu lầm về xuất nhập khẩu tiểu ngạch

1. Hàng tiểu ngạch là hàng lậu?

Không hẳn. Tiểu ngạch là hình thức buôn bán biên mậu được pháp luật thừa nhận. Tuy nhiên, do tính linh hoạt và thủ tục đơn giản, nó thường bị lợi dụng để gian lận thương mại hoặc thậm chí buôn lậu, khiến nhiều người nhầm lẫn.

2. Hàng tiểu ngạch không phải đóng thuế?

Hàng hóa tiểu ngạch vẫn phải khai báo hải quan và nộp thuế, chỉ khác ở chỗ quy trình đơn giản hơn so với chính ngạch. 

Trên thực tế, khi mua bán qua tiểu ngạch, cư dân biên giới vẫn phải khai báo hải quan bằng tờ khai dành riêng cho tiểu ngạch, kèm theo giấy tờ chứng minh cư trú tại khu vực biên giới. Với một số hàng đặc thù như nông sản, động vật, thực phẩm, còn phải có giấy chứng nhận kiểm dịch hoặc an toàn vệ sinh thực phẩm.

Về thuế, hàng tiểu ngạch vẫn phải nộp thuế nhập khẩu/xuất khẩu, thuế VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt (nếu có) và phí biên mậu. Chỉ trong hạn mức miễn thuế cho cư dân biên giới (ví dụ tổng giá trị không vượt quá 2 triệu đồng/người/ngày), người dân mới được miễn một phần thuế. Nếu vượt quá, phần chênh lệch phải nộp thuế và phí giống như chính ngạch.

3. Tiểu ngạch không dành cho doanh nghiệp?

Không hoàn toàn đúng. Mặc dù ban đầu hình thức này được thiết kế cho cư dân vùng biên, doanh nghiệp vẫn có thể mua gom hàng hóa nhỏ lẻ qua tiểu ngạch, miễn là thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế và phí theo quy định pháp luật.

Thủ tục nhập khẩu tiểu ngạch

Hoạt động xuất nhập khẩu tiểu ngạch được quy định tại Nghị định 14/2018/NĐ-CP về thương mại biên giới và Thông tư 80/2019/TT-BTC hướng dẫn thủ tục hải quan. Theo đó, các tổ chức, cá nhân có quyền kinh doanh tiểu ngạch phải thực hiện đầy đủ các bước sau:

1. Khai báo hải quan

Người xuất nhập khẩu phải đến hải quan cửa khẩu để khai báo hàng hóa và nộp thuế. Hồ sơ cần có:

• Tờ khai hàng hóa theo mẫu HQ2019/TKXKBG (xuất khẩu) hoặc HQ2019/TKNKBG (nhập khẩu). (file bên dưới)

• Giấy tờ chứng minh cư trú tại biên giới, chẳng hạn CMND, hộ khẩu hoặc giấy xác nhận cư dân biên giới.

PHỤ LỤC kèm Thông tư 80.docx

Tải về DOCX • 46KB

2. Kiểm hóa hàng hóa

Hàng hóa phải được đưa đến cửa khẩu để hải quan kiểm tra. Tùy từng loại hàng, trưởng hải quan cửa khẩu quyết định phương thức kiểm tra. Cán bộ kiểm hóa sẽ đối chiếu thực tế hàng hóa với tờ khai và giấy tờ liên quan, rồi ghi kết quả kiểm tra.

3. Quyết định thông quan

Dựa trên hồ sơ khai báo và kết quả kiểm hóa, hải quan xác định mức thuế phải nộp, sau đó quyết định cho phép hàng được xuất hoặc nhập khẩu. Kết quả được ghi nhận vào chứng từ hải quan để hoàn tất thủ tục.

4. Luân chuyển chứng từ

Sau khi hoàn tất, chủ hàng sẽ được trả lại:

• 01 tờ khai hàng đã thông quan và 01 biên lai thu thuế (nếu có).

• Trường hợp là hàng cư dân biên giới thì nhận 01 tờ CT13.

Các giấy tờ khác sẽ được lưu tại hải quan cửa khẩu.

Trong bài viết trên, chúng tôi đã phân tích rõ khái niệm tiểu ngạch, ưu nhược điểm và những rủi ro thường gặp để bạn có cái nhìn toàn diện hơn. Hy vọng nội dung này hữu ích trong việc đưa ra lựa chọn phù hợp cho hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp.

Tại Phoenix Logistics, chúng tôi không cung cấp dịch vụ làm hàng tiểu ngạch, mà tập trung vào các giải pháp xuất nhập khẩu chính ngạch - từ khai báo hải quan, vận chuyển đường bộ, đến xử lý các lô hàng đặc thù như hàng OOG, quá cảnh hay nông sản tươi sống. Nếu Anh/Chị đang tìm một đối tác logistics uy tín để hỗ trợ thủ tục chính ngạch, chúng tôi sẵn sàng phục vụ.

LIÊN HỆ VỚI CHÚNG TÔI

(+84) 94 6901199 (Ms. Linh)

support@phoelogi.com

Văn phòng chi nhánh HCM: Tầng 2, tòa nhà HALO, số 10, đường Phan Đình Giót, phường Tân Sơn Hòa, Thành phố Hồ Chí Minh