Tắc nghẽn cảng container lan rộng toàn cầu: Nguyên nhân – Diễn biến – Tác động tới doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam

Theo dõi từ tháng 5/2025 | Phoenix Logistics Insight

Tình trạng tắc nghẽn cảng container đang lan rộng từ châu Âu sang Mỹ và Trung Quốc, làm gia tăng rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng và đẩy chi phí logistics toàn cầu lên mức cao mới – trong đó, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam không nằm ngoài ảnh hưởng.

1/ Tắc nghẽn cảng container là gì?

Tắc nghẽn cảng container là tình trạng ùn ứ hàng hóa tại các cảng biển, khiến tàu phải chờ lâu để cập bến, thời gian giao hàng kéo dài và chi phí logistics tăng vọt. Biểu hiện thực tế bao gồm: hàng loạt tàu xếp hàng ngoài khơi, container rỗng khan hiếm, hàng hóa tồn đọng tại cảng, và lịch trình vận tải bị gián đoạn. 

Ví dụ, tại cảng Singapore – trung tâm container lớn thứ hai thế giới, thời gian chờ tàu hiện dao động từ 12-36 giờ, với mức trung bình 1,82 ngày trong tuần qua. Tình trạng tương tự cũng diễn ra tại Thâm Quyến, Los Angeles, và New York, nơi số lượng tàu chờ neo tăng đáng kể từ cuối tháng 4/2025.

Nguồn: Bloomberg

2/ Vì sao tắc nghẽn lan rộng từ châu Âu sang Mỹ và Trung Quốc?

Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự kết hợp giữa các yếu tố ngắn hạn và cấu trúc dài hạn.

• Yếu tố mới:

Đình công tại châu Âu: Thiếu hụt lao động do đình công tại các cảng lớn ở Bắc Âu làm giảm hiệu suất bốc dỡ hàng hóa (cuộc đình công của công nhân cảng Hamburg (Đức) và Rotterdam (Hà Lan) khiến lượng hàng tồn lên tới hàng chục nghìn container mỗi cảng)

Nguồn: Dwery

Chính sách thương mại Mỹ - Trung: Tại Mỹ, chính sách tạm hoãn áp thuế 145% với hàng Trung Quốc đến ngày 14/8/2025 đã thúc đẩy các doanh nghiệp Trung Quốc đẩy mạnh xuất khẩu trước thời hạn. Điều này gây áp lực lớn lên các tuyến xuyên Thái Bình Dương và các cảng nhập khẩu như Savannah, New York và Long Beach. Ngược lại, Trung Quốc cũng gia tăng kiểm soát và áp thuế chống bán phá giá 74,9% với một số mặt hàng từ Mỹ và EU, khiến khối lượng hàng hai chiều tăng mạnh trong thời gian ngắn.

Nguồn: Bloomberg

Mực nước sông Rhine thấp: Mực nước thấp trên sông Rhine - tuyến vận tải nội địa huyết mạch - ở châu Âu cản trở vận chuyển hàng hóa bằng xà lan, làm ùn ứ hàng tại các cảng nội địa.

Rerouting tàu sang EU: Thêm vào đó, do căng thẳng tại Biển Đỏ, nhiều hãng tàu đã chuyển tuyến qua Mũi Hảo Vọng – khiến hành trình kéo dài thêm 10–14 ngày. Điều này tạo áp lực lớn tại các điểm cập bến mới như cảng Singapore, Port Klang (Malaysia) và các cảng phía Nam Trung Quốc.

• Yếu tố cố hữu:

Mất cân bằng container: Trung Quốc thu hút lượng lớn container rỗng để phục vụ xuất khẩu, dẫn đến thiếu hụt tại các quốc gia khác, bao gồm Việt Nam.

Năng lực cảng hạn chế: Nhiều cảng, đặc biệt tại châu Á, chưa đáp ứng được khối lượng hàng hóa tăng đột biến. Các cảng như Tanjung Pelepas (Malaysia) hay Cát Lái (Việt Nam) thường xuyên đối mặt với tình trạng thiếu bến bãi và thiết bị xử lý, làm trầm trọng thêm tắc nghẽn.

3/ Tác động đến doanh nghiệp Việt Nam

Trước hết, thời gian giao hàng kéo dài làm gián đoạn chuỗi cung ứng. Các tuyến vận tải sang châu Âu và Mỹ, vốn là thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam, hiện bị chậm trễ từ 7-10 ngày do tàu chờ cập cảng. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến các ngành có yêu cầu thời gian nghiêm ngặt. Ví dụ, ngành dệt may, chiếm 16% kim ngạch xuất khẩu năm 2024, đối mặt với nguy cơ mất đơn hàng thời trang theo mùa, trong khi ngành thủy sản, với 8% kim ngạch, chịu rủi ro hư hỏng hàng tươi sống.

Thứ hai, chi phí logistics tăng mạnh làm giảm lợi thế cạnh tranh. Theo Sea-Intelligence, giá cước vận tải biển từ châu Á sang Mỹ tăng 70% so với năm 2024 và hơn 110% so với trước đại dịch (Sea-Intelligence, 2025). Các hãng tàu như MSC áp dụng phụ phí mùa cao điểm từ tháng 6/2025, dao động từ 500-1.000 USD/container 20 feet. Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn có biên lợi nhuận thấp (5-10%), chi phí logistics tăng cao buộc họ phải tăng giá bán, nhưng điều này có thể khiến họ mất đơn hàng vào tay các đối thủ từ Thái Lan hay Bangladesh. 

Thông báo từ MSC

Thứ ba, tình trạng khan hiếm container rỗng là một thách thức lớn. Với lượng lớn container tập trung tại Trung Quốc, các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ, khó cạnh tranh để thuê container. Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, một số doanh nghiệp tại Đồng bằng sông Cửu Long phải trì hoãn 30% đơn hàng xuất sang EU trong tháng 5/2025 do thiếu container (VASEP, 2025). Giá thuê container rỗng tại Việt Nam cũng tăng 20-30% so với đầu năm, đẩy áp lực tài chính lên các ngành xuất khẩu chủ lực.

Nguồn tham khảo:

Drewry Shipping Consultants (2025). Global Port Congestion Report.

Sea-Intelligence (2025). Freight Rate Trends Analysis.

VASEP (2025). Vietnam Seafood Export Report.

USTR (2025). Trade Policy Updates.